Na rozkaz ludowego komisarza Nikołaja Jeżowa funkcjonariusze NKWD aresztowali i skazali prawie 140 tysięcy osób, z czego 111 tysięcy na śmierć. Byli to m.in. żołnierze, nauczyciele, urzędnicy, księża czy rzemieślnicy, uznani za wrogów ustroju i współpracowników polskiego wywiadu. Często tylko dlatego że np. utrzymywali kontakty z rodziną w Polsce.

Instytut Pamięci Narodowej chce teraz ustalić sprawców. - Zdajemy sobie sprawę, że biologia jest nieubłagana i nawet najmłodsze osoby, które brały udział w wydawaniu, wykonywaniu rozkazów, już nie żyją - mówi prokurator prowadzący śledztwo Robert Osiński. - Natomiast ustawa o IPN daje możliwość podania do publicznej wiadomości ich danych osobowych po zakończeniu postępowania.

To otwiera też drogę do dochodzenia odszkodowań. Śledztwo ma również wymiar symboliczny. - Tym osobom, które uznajemy w tym śledztwie za pokrzywdzone, chcemy oddać cześć i hołd. Dać tym samym satysfakcję, że niepodległa Polska, po wielu latach co prawda, ale przypomniała sobie o tych osobach - mówi Osiński.

Śledztwo może potrwać nawet kilka lat, dokumenty o tej zbrodni znajdują się w archiwach ukraińskich, białoruskich i rosyjskich. Instytut Pamięci Narodowej wystąpi o ich udostępnienie, jednak nie wiadomo jaka będzie odpowiedź, zwłaszcza Rosji czy Białorusi. Część dokumentów uzyskali już bliscy ofiar, którzy zgłaszają się do IPN-u oraz historycy badający "operację polską".

Wszczęcie śledztwa umożliwiła nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, która poszerzyła zakres badań IPN-u o lata 1917-1939.

Instytut prosi świadków o kontakt pod numerami telefonów: 91 312 9403 lub 91 312 9406 albo adresem: robert.osinski@ipn.gov.pl.