Pomnik przedstawia postać rotmistrza Pileckiego w ruchu, odzwierciedlającym w symboliczny sposób misję Rotmistrza w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie znalazł się jako ochotnik, wykonując rozkaz infiltracji i zorganizowania w obozie struktur ruchu oporu, a także brawurową ucieczkę.

Uroczystość odbyła się w 80. rocznicę agresji Związku Sowieckiego na Polskę i była częścią obchodów upamiętniających 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej.

W liście do uczestników uroczystości odczytanym przez prezydenckiego doradcę Piotra Karczewskiego prezydent Andrzej Duda napisał, że dzięki powstaniu pomnika rotmistrza Pileckiego odwiedzający Muzeum II Wojny Światowej będą mogli lepiej poznać postać jednego z najwybitniejszych bohaterów walki przeciwko dwóm totalitaryzmom.

"Rotmistrz Pilecki jest symbolem niezłomności naszego państwa i narodu w zmaganiach o odzyskanie wolności i niepodległości. Należał do najodważniejszych ludzi w swoim pokoleniu. Jego patriotyzm i szlachetność, a zarazem determinacja i skuteczność w zwalczaniu wrogów ojczyzny uczyniły go prawdziwą legendą Polski Podziemnej. W pełni zasłużył nie tylko na cześć, lecz także, aby zostać uznanym za wzór bojownika Ruchu Oporu, znanego w Europie i na całym świecie" - napisał prezydent Andrzej Duda.

Dyrektor Muzeum II Wojny Światowej Karol Nawrocki mówił, że pomnik rotmistrza Pileckiego stanie się inspiracją do pielęgnowania najważniejszych wartości.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin zapewniał, że postać rotmistrza Pileckiego jest niezwykle ważna dla polskich władz, dlatego odsłonięty we wtorek pomnik nie będzie ostatnim upamiętnieniem tego bohatera.

Rotmistrz Witold Pilecki był harcerzem, społecznikiem, oficerem Wojska Polskiego. Od listopada 1939 roku współtworzył Tajną Armię Polską. W latach 1940-1943 jako dobrowolny więzień w KL Auschwitz, założył organizację podziemną oraz dokumentował dramat więzionych i bestialstwo niemieckich oprawców. Po wojnie wstąpił do II Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa we Włoszech. Po powrocie do zniewolonej przez sowietów Polski, zaangażował się w działalność niepodległościową.

Aresztowany przez komunistów, poddany brutalnemu śledztwu, po sfingowanym procesie został skazany na śmierć i zamordowany strzałem w tył głowy 25 maja 1948 roku w warszawskim więzieniu na Mokotowie. Jego szczątków do dziś nie udało się odnaleźć.

W 2013 roku Witold Pilecki został awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika.