Szczecin 1945 - bohaterowie, antybohaterowie i zwykli pionierzy
Radio SzczecinRadio Szczecin » Szczecin 1945 - bohaterowie, antybohaterowie i zwykli pionierzy » Felietony
Zburzony Most Kłodny, fot. S. Cieślak
Zburzony Most Kłodny, fot. S. Cieślak
Do Szczecina Stanisław Lagun przybył 8 maja 1945 roku. Miał za sobą rzadki przypadek doświadczenia niewoli zarówno w sowieckim łagrze jak i niemieckim obozie pracy. Pochodził z Wilna. W październiku 1939 roku został aresztowany przez NKWD i wywieziony w okolice Irkucka. Pracował przy rąbaniu tajgi w temperaturze -40 stopni. Spośród trzech tysięcy wilniuków, z którymi przyjechał pociągiem do syberyjskiej głuszy, rok potem żyło tylko już 74. Reszta nie wytrzymała trudów rąbania drzew w tajdze. Pan Stanisław chciał żyć, nie chciał być 75 ofiarą zesłania i uciekł. Przebrany za pomocnika maszynisty dotarł pociągami w pobliże linii frontu wojny sowiecko-niemieckiej, przebił się przez front i wrócił na Wileńszczyznę. Już samo to byłoby wielkim osiągnięciem, ale gdy przebił się przez front i wrócił na rodzinne ziemie, Niemcy aresztowali go i wywieźli na roboty do Niemiec do fabryki włókienniczej Karla Henssla w Hessich Lichtenau. Gdy w końcu kwietnia 1945 roku Hesję wyzwolili Amerykanie, ruszył na wschód, z powrotem do ojczyzny jak wielu Polaków, którzy byli na robotach w Niemczech.
Trafił do Szczecina i zaciągnął się do polskiej Straży Pożarnej, jako telefonista. Połączeń telefonicznych wtedy za dużo nie wykonywano, wszyscy byli za to potrzebni w remizie do najbardziej drastycznego ale i najbardziej potrzebnego zadania strażaków - grzebania trupów. Było to o tyle istotne, że miasto było cały czas na granicy epidemii. Stanisław Lagun pomagał przy wrzucaniu zwłok do lejów po bombach. Trupy posypywano wapnem i szybko zakopywano.
Dla młodej kobiety, którą bez ran postrzałowych znalazł martwą, na ulicy z nieżywym dzieckiem przytulonym do piersi, wykopał osobisty grób na skraju drogi. Tylko on wiedział, gdzie to jest i tylko on pierwszego listopada, co roku stawiał tam znicz pamięci.
Do końca życia wspominał liczne ówczesne ludzkie tragedie - np w toalecie publicznej niedaleko Bramy Portowej, znalazł pewnego dnia dziewczynę przebitą bagnetem, przepięknej urody, która była zapewne ofiarą sowieckiego sołdata.
Te tuż powojenne ofiary tyfusu, głodu, podpaleń i gwałtów grzebano w specjalnym zakątku Cmentarza Centralnego. Spośród setek pogrzebanych tam Polaków, Niemców a niekiedy i Rosjan, bo i oni ginęli w gruzach Szczecina, Stanisław Lagun ustalił nazwiska zaledwie 182 osób. Mijały lata ale pamięć o tych bezimiennych ofiarach, pierwszych tygodni po wyzwoleniu Szczecina gdzieś głęboko tkwiła w jego świadomości.
W połowie lat 90-tych Stanisław Lagun doprowadził do powstania specjalnego pomnika z tablicą, z tymi 182 nazwiskami w kwaterze pionierów na Cmentarzu Centralnym. Jak mówił przy odsłanianiu i święceniu pomnika 9 maja 1995 metropolita szczeciński Bp Marian Przykucki:
„zginęli aby w fundamentach miasta był zaczyn ofiary. Jesteśmy zobowiązani do spłacenia długu ofiary wobec tych, którzy złożyli swe życie w ofierze”.
Każdego pierwszego listopada wielu szczecinian pali świeczki właśnie pod tym pomnikiem.

foteczka
al. Wojska Polskiego w pierwszych dniach po wejściu armii sowieckiej do Szczecina
 

Zobacz także

2023-11-24, godz. 15:30 42. Niemcy szczecińscy próbują być partnerem dla rządu sowieckiego (24.11.2023) Coraz pewniej czujący się Zarząd Miejski Szczecina – ciało zdominowane przez niemieckich komunistów - postanowił 6 czerwca wkroczyć na arenę wielkiej… » więcej 2023-11-17, godz. 17:39 41. Franciszek Jamroży - „oczy i uszy” Piotra Zaremby w Szczecinie w okresie usunięcia polskich władz ze Szczecina… Gdy 18 czerwca 1945 r. polskie władze Szczecina, już po raz drugi otrzymały polecenie opuszczenia miasta –przed wyjazdem powołano za zgodą Rosjan Społeczny… » więcej 2023-11-08, godz. 19:47 40. Polski przyczółek Szczecin Gumieńce (10.11.2023) Na przedmieściach Szczecina w dzielnicy Gumieńce pierwsza stacja kolejowa powstała w 1843 roku kiedy to władze pruskie uruchomiły pierwszą linię kolei… » więcej 2023-06-20, godz. 16:37 39. Między majem a początkiem lipca 1945 roku w Szczecinie obowiązywał czas moskiewski. Godzinę ustalano się według… Cechą sowieckiej ekspansji z lat 1944-45 były bardzo różnorodne sposoby demonstrowania dominacji kraju rad nad zdobywanymi terenami. Niewątpliwie jednym z… » więcej 2023-06-16, godz. 16:37 38. Czerwiec 1945r. Wały Chrobrego, to jedno wielkie koczowisko Niemców. „Leżeli jak śledzie, głodni” - wspominał… Durchgangslager Hakenterasse - tak nazywano obozowisko Niemców przywożonych barkami z Zachodu, których wyładowywano rano w okresie maja i czerwca 1945 roku… » więcej 2023-06-09, godz. 16:40 37. Czerwiec 1945 r. Niemcy pracują za jedzenie. Rosyjskie patrole przeszukują domy w Szczecinie szukając kobiet, mienia… W naszej opowieści o Szczecinie z wiosny 1945 roku, przedstawiałem dotąd wspomnienia Polaków. A jak ten czas tuż po wojnie zachował się we wspomnieniach… » więcej 2023-06-02, godz. 16:35 36. Bajkowe, wolne miasto Szczecin (2.06.2023) Hasło wolne miasto Szczecin dziś brzmi zupełnie jak bajka, ale przez długie miesiące maja i czerwca 1945 roku, kwestia ta zajmowała uwagę dziesiątek tysięcy… » więcej 2023-05-26, godz. 16:49 35. Koniec Maja 1945. Niemieccy urzędnicy zaczynają obsadzać wsie na południe od Szczecina. Rusza niemiecka kolej na… Okres po pierwszym wygnaniu ze Szczecina Polskiej administracji, to kronika ciągle wzrastającej ekspansji politycznej i terytorialnych niemieckich władz Szczecina… » więcej 2023-05-19, godz. 16:44 34. Maj 1945. Wygnany ze Szczecina Piotr Zaremba błąka się po Pomorzu Zachodnim. Ale dba, aby „mieć oko” na to… 17 maja, na skutek protestów dyplomatycznych w USA i Wielkiej Brytanii, polski prezydent musi wraz ze swoimi urzędnikami opuścić Szczecin. Ten „szczeciński… » więcej 2023-05-12, godz. 16:39 33. Dnia, 17 maja po wyjeździe Piotra Zaremby, niemieccy komuniści triumfują. Teraz w mieście to oni są jedyną miejską… Od połowy maja gdy władzę nad niemieckim magistratem objął bojowy komunista Ernst Wiesner, niemieckie władze miejskie zaczynają rozpychać się. Wpierw… » więcej
12345