Była pierwszą w Europie, drugą na świecie - po amerykańskiej - spisaną konstytucją. Przyjęta 3 maja 1791 roku po burzliwych obradach Sejmu Wielkiego, zwanego także Czteroletnim ustawa zasadnicza była kamieniem milowym w historii Polski.

Jej celem było ratowanie kraju po pierwszym rozbiorze, dokonanym przez Rosję, Austrię i Prusy w 1772 roku. Miała unowocześnić Polskę, ograniczając wady ustroju, opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej na rzecz monarchii konstytucyjnej.

Niestety, przetrwała tylko nieco ponad rok. Wywołała wrogość zwolenników poprzedniego ustroju i imperium rosyjskiego. Wojna z Rosją w jej obronie zakończyła się klęską i kolejnymi rozbiorami, w wyniku których w 1795 Rzeczpospolita na 123 lata przestała istnieć.

Jak mogło wyglądać uchwalenie konstytucji ? Ukazują to dwa bardzo różne obrazy. Ten najbardziej znany, Jana Matejki, jest dynamiczny i radosny, ukazuje tryumf króla i upadek jego przeciwników. Ale jest tez drugi, o wiele mniej znany obraz - Kazimierza Wojniakowskiego - mroczny i statyczny, nie ma tu euforii. Który jest bardziej prawdziwy?