Wanda Traczyk-Stawska podkreśla, że to cywile odegrali wyjątkową rolę podczas pierwszych dni Powstania.

- Dla mnie głównym bohaterem Powstania to ludność cywilna. Kiedy my, po pierwszym dniu, kiedy nie udało się nam zająć wszystkich miejsc, które były niezbędne, żeby Powstanie mogło trwać krócej, to następnego dnia ta rozproszona armia miała pomoc od ludności cywilnej. To oni pokazywali nam bezpieczne przejścia, to przede wszystkim oni zorganizowali szpitale - wspomina Wanda Traczyk-Stawska.

Cywile od początku powstania zaangażowali się też w pomoc walczącym na pierwszej linii frontu - wspomina Stefan Laube, pseudonim "Adam".

- Żeby nie ludność cywilna to nie byłoby barykad, bo budowały je dzieci, kobiety i wszyscy ci, którzy nie mieli broni, a chcieli jakoś pomóc. Powstała olbrzymia sieć barykad w całej Warszawie. Bez nich trudno byłoby walczyć, były potrzebne do tego by bronić się i atakować - dodaje "Adam".

Ale wybuch powstania oznaczał dla cywilnych mieszkańców miasta wyrok śmierci - przypomina dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego Jan Ołdakowski.

- Na wieść o wybuchu Powstania Warszawskiego Adolf Hitler przekazał Himmlerowi rozkaz zabicia wszystkich cywilów. Od 4-5 sierpnia cywile są metodycznie zabijani. Od Woli i od Ochoty wchodziły wojska, które mordowały cywilów, a później ich los był trudniejszy, bo oni znosili niedolę powstańczą nie biorąc udziału w walkach i bardzo często siedzieli w piwnicach modląc się, by bomba nie trafiła w ich kamienicę - przypomina dyr. Ołdakowski.

Jednym z symboli brutalnego wypełnienia tego rozkazu była rzeź Woli. Tam Niemcy od 5 sierpnia w ciągu kilku dni wymordowali około 60 tysięcy niewinnych i bezbronnych ludzi. Prezes Światowego Związku Żołnierzy Krajowej, powstaniec Leszek Żukowski podkreśla, że właśnie cywilom stolicy należy się wyjątkowy hołd.

- Zginęli, uważam, że są bohaterami, to nie tylko ludzie, którzy zginęli pod bombami, ale którzy zostali wymordowani przez oddziały, które wkraczały jako zwycięzcy, mordercy, kryminaliści, bandyci. Są bohaterami, choć nie walczyli, to zginęli - konstatuje Żukowski.

Choć Niemcy zamordowali w okrutny sposób tysiące cywilów, personel szpitali wojskowych, rannych, to po zakończeniu wojny nikt odpowiedzialny za zbrodnie na cywilach nie poniósł kary.

Wieczorem na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli odbędzie się uroczystość złożenia wieńców przy pomniku „Polegli - Niepokonani” tam też zostaną uczczeni warszawscy cywile bo właśnie na cmentarzu na Woli pogrzebano między innymi prochy ofiar rzezi woli i tysiące niewinnie zgładzonych w 1944 roku mieszkańców stolicy.