Teatr Grażyna, Teatr Mały, Teatr Polski, Teatr Komedia Muzyczna.
Zbigniew Lubas, Bronisław Skąpski, Sylwester Czosnowski.
To miejsca i twarze szczecińskiej Melpomeny z pierwszych powojennych lat. Wydawałoby się, że w mieście niepewnej przyszłości, szerzącego się głodu i bezprawia teatr będzie ostatnią sprawą, o której mogą myśleć jego nowi mieszkańcy. Było inaczej. Głód polskiego słowa, pragnienie wspólnego przeżywania sztuki sprawił, że zaczęły powstawać teatry.
O życiu teatralnym w pierwszych powojennych latach - Wojciech Lizak, Marian Kalemba, Agata Rokicka oraz... głosy z radiowego archiwum.

Wojciech Lizak przyniósł dziś do studia niepozorny zeszycik... Jego właścicielem był Zdzisław Karczewski - aktor, reżyser, pierwszy dyrektor Radia Szczecin, postać nietuzinkowa, o czym chcemy opowiedzieć w kolejnych "Rozmowach nieuczesanych".
Ale najpierw fakty:
Po ukończeniu szkoły teatralnej występował w krakowskim Teatrze Bagatela. Potem grał przede wszystkim w teatrach warszawskich - im. Wojciecha Bogusławskiego, Polskim, Małym i Letnim. W czasie wojny grał w jawnych warszawskich teatrach: Nowości i Komedia. Potem pracował jako kelner, a także współpracował z kon­spiracyjnym Teatrem Wyobraźni Tadeusza Byrskiego. W 1944 został wywieziony do Niemiec. Po powrocie do kraju został dyrektorem rozgłośni Polskiego Radia w Szczecinie. W 1946-48 był aktorem i reżyserem w Teatrze Komedii Muzy­cznej w Szczecinie.
Początek "Rozmów nieuczesanych" - ok. 17.40.

Po 1945 roku Szczecin stał się polskim miastem. Problemem nowych mieszkańców było poczucie obcości. Jednym z elementów bardzo potrzebnych do poczucia zadomowienia się w tej nowej przestrzeni była kultura. Usiłowano ją przeszczepić. Leonard Borkowicz, pierwszy wojewoda szczeciński usiłował ściągnąć do Szczecina literatów. Zachęceni wizją raju przybywali do miasta, ale wkrótce potem stąd uciekali. Brak środowiska, a co za tym idzie - możliwości intelektualnego rozwoju sprawiały, że raj przestawał być rajem, a stawał się złotą klatką.

W 1945 roku Szczecin stał się polskim miastem. Zamieszkali tu Polacy, ale miejsce, do którego przybyli było obce: niemieckie napisy na murach, niemieckie książki i dokumenty, nawet na przedmiotach codziennego użytku obco brzmiące słowa.
Obrazuje to wiersz Artura Daniela Liskowackiego "Kalt-Warm” z tomu „Atlas ptaków polskich":

„pierwsze słowa

nie mojego języka

poznałem we własnym domu



odkryłem je

przy żebrach kaloryfera

na gałce której nie mogłem jeszcze

objąć dłonią

ani pamięcią”.

Długo przez wszystkich oczekiwane otwarcie szczecińskiego radia nastąpiło w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia.
25 grudnia 1945 r. z głośników popłynęły słowa pierwszej spikerki, Jadwigi Helbingowej „Hallo, tu mówi Szczecin”. Jeden ze słuchaczy napisał: „Co za radość, co za szczęście dla Ludu Szczecina usłyszeć Polskie Słowo na wysuniętym Zachodzie Polski. Dziś możemy śmiało i otwarcie mówić – mało - ryczeć, że jesteśmy w domu Polskim! W Starym Grodzie Szczecinie.” Jaka wówczas była rola szczecińskiego radia? W jakich warunkach pracowali radiowcy? W pierwszych powojennych latach w Radiu Szczecin podjęli pracę znakomici dziennikarze. Z czasem ta kadra zaczęła się wykruszać.

Działalność Polskiego Radia Szczecin w pierwszych powojennych latach, mimo oczywistych ograniczeń komunistycznego reżimu, ma też dużo jasnych stron. Należą do nich z pewnością determinacja i ofiarność radiowców w budowaniu od podstaw radia oraz zapał i konsekwencja w procesie oswajania nowego, tuż po wojnie bardzo obcego miejsca. Ambicją Zdzisława Karczewskiego - pierwszego kierownika szczecińskiej rozgłośni - było, aby życie literackie, muzyczne i artystyczne Szczecina skupiło się wokół radia. Były też mroczne strony tej historii...

"Mimo wielu trudności osadnicy próbowali organizować sobie życie w nowym miejscu i rzeczywistości. Od lipca 1945 r. w Szczecinie zaczęły pojawiać się pierwsze polskie gazety. O zorganizowanym życiu kulturalnym niewiele można było jeszcze powiedzieć. W takich
okolicznościach Polacy powitali święta Bożego Narodzenia. 25 grudnia 1945 r. o godzinie 12 ci, którzy przechadzali się po placu Grunwaldzkim , mogli z zainstalowanych tam głośników usłyszeć słowa: "Hallo! Tu mówi Szczecin!". Zanim jednak polska rozgłośnia pojawiła się w powojennym Szczecinie, musiało upłynąć sporo czasu." W ten sposób narodziny Polskiego Radia Szczecin opisuje historyk, dr Paweł Szulc.
Wojciech Lizak, Marian Kalemba i Agata Rokicka zapraszają na kolejny odcinek "Rozmów nieuczesanych".

Oficjalnie chodziło o "zwalczania drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym”, a faktycznie o represjonowanie prywatnych kupców. W efekcie "bitwy o handel" do 1949 roku państwo zdołało przejąć kontrolę nad 93% obrotów handlowych w hurcie oraz 56% w detalu. Jak komuniści walczyli z prywaciarzami? Jak ta batalia wyglądała w Szczecinie?
Przed nami druga część nieuczesanych rozmów na temat "bitwy o handel". Wojciech Lizak, Marian Kalemba i Agata Rokicka zapraszają.

Celem tej szeroko zakrojonej akcji było wyeliminowanie, a przynajmniej ograniczenie sektora prywatnego, który - jak mówiono - groził odrodzeniem się kapitalizmu.
Jednym z głównych inicjatorów tego przedsięwzięcia był ówczesny minister przemysłu i handlu Hilary Minc, który 13 kwietnia 1947 roku ostro zaatakował sektor prywatny i spółdzielczy. Postulował upaństwowienie rynku i proklamował bitwę o handel.

O prawdziwych przyczynach podjęcia takich działań - Marian Kalemba i Wojciech Lizak w rozmowie z Agatą Rokicką. Zapraszamy.

Uroczystości z kwietnia 1946 r. zorganizowane pod hasłem "Trzymamy straż nad Odrą" otworzyły nowy rozdział w powojennej historii Szczecina. Takie zresztą było założenie organizatorów, ale odbyło się to niezgodnie z ich intencjami.
Jakie konsekwencje dla bohaterów tamtych wydarzeń, ale i dla miasta miały pierwsze uliczne wystąpienia antyrządowe młodych ludzi, którzy przybyli na zlot?
Marian Kalemba, Wojciech Lizak i Agata Rokicka. Po wakacjach wracamy do poprzedniej pory naszych spotkań. Od dziś znów zapraszamy w każdą niedzielę o 17.45.