Radio Szczecin![Lapidarium. Cmentarz żydowski u zbiegu ulic Gorkiego i Beyzyma. Fot. Konrad Nowak [Radio Szczecin/Archiwum]](../serwis_informacyjny/pliki/2016/344874/2016-11-01_147798076519.jpg)
Lapidarium. Cmentarz żydowski u zbiegu ulic Gorkiego i Beyzyma. Fot. Konrad Nowak [Radio Szczecin/Archiwum]
10 listopada 1938 r., podczas "Nocy Kryształowej" nazistowscy bojówkarze częściowo zdewastowali cmentarz i podpalili dom przedpogrzebowy. Pomimo zniszczeń, cmentarz przetrwał drugą wojnę światową w relatywnie dobrym stanie.
W Żydowskim Instytucie Historycznym zachował się powojenny opis nekropolii, sporządzony w dniu 25 kwietnia 1947 r. przez inż. Gildenmana (pisownia oryginalna): "Cmentarz żydowski m. Szczecina położony jest w centrum miasta, na skrzyżowaniu ul. Ks. Piotra Skargi i Leszczyńskiego. Obejmuje on obszar 10 hektarów ziemi i ogrodzony jest parkanem. Cmentarz jest dobrze utrzymany, ma wiele zieleńców i podzielony jest na dzielnice; wzdłuż każdej alei posadzone są strzyżone tuje. Pośrodku cmentarza znajduje się Tahare Sztib (dom przedpogrzebowy) w podziemiu, nad tym plac przeznaczony do odprawiania modłów i wygłaszania przemówień. Obok tego placu znajduje się była kancelaria cmentarza, bardzo zniszczona i prawie zupełnie wyszabrowana. Najstarsze pomniki znajdujące się na tym cmentarzu, które dotychczas udało się nam odnaleźć pochodzą z 1820 roku, ostatni zaś pomnik wystawiony został w roku 1942, nie licząc naturalnie dzielnicy, gdzie znajdują się pomniki z roku 1946-47. Pomniki są przeważnie z marmuru, polerowanego granitu i bazaltu; napisy przeważnie w języku niemieckim, prócz jednej dzielnicy, gdzie napisy są wyryte w języku żydowskim, na odwrocie zaś tych pomników napisy w języku niemieckim. Osobną dzielnicę tworzą pomniku ustawione półkolem na placu, wysadzanym świerkami i tujami; są to groby Żydów poległych w czasie pierwszej wojny światowej. Niedaleko kancelarii cmentarza znajduje się grób rodziny Kesslingów (.....). Wschodnia część cmentarza, wprost od wejścia stanowi zapewne miejsce wiecznego spoczynku zamożniejszej części ludności; znajdują się tam bowiem groby rodzinne i artystycznie wykonane pomniki z marmuru i polerowanego granitu".
Historia cmentarza żydowskiego w Szczecinie. Cmentarz przetrwał nazizm i II wojnę światową. Zdewastowali go i ostatecznie zamknęli dopiero Polacy. Szczecińscy Żydzi starają się o odzyskanie terenu.
REALIZACJA: Anna Waraczewska
OPRACOWANIE MUZYCZNE: Dorota Niemczyk (obecnie Serwa)
Data emisji: 2 września 1999 roku.
