Radio Szczecin
Zbigniew Herbert. Fot. www.pl.wikipedia.org/Dencey
25 lat temu, 28 lipca 1998 roku, zmarł Zbigniew Herbert, jeden z najwybitniejszych polskich poetów, autor między innymi cykli poetyckich "Pan Cogito" i "Raport z oblężonego Miasta", a także zbioru esejów "Barbarzyńca w ogrodzie" i tomu prozy "Król mrówek (...)". Pośmiertnie został odznaczony Orderem Orła Białego.
Najsłynniejszym cyklem poetyckim Zbigniewa Herberta jest "Pan Cogito", którego bohater - obserwator i świadek współczesności - nie może pogodzić się z rzeczywistością i sytuacją w państwie. Nazwał go od znanej myśli Kartezjusza "Cogito ergo sum" - "Myślę, więc jestem". Postać ta przypomina samego autora, jest wierna wartościom i konsekwentna w działaniu. Oprócz "Pana Cogito" Herbert wydał też zbiory poezji "Struna światła", "Hermes, pies i gwiazda" oraz "Studium przedmiotu". Pisał także dramaty, w większości w formie słuchowisk, jak "Jaskinia filozofów" czy "Rekonstrukcja poety".
Wybór wierszy Zbigniewa Herberta, jako jedynego z polskich poetów, znalazł się w prestiżowym zbiorze "An Introduction to 50 Modern European Poets", obok utworów takich twórców, jak Charles Baudelaire czy Josif Brodski.
Był laureatem ponad 20 wyróżnień literackich, między innymi Nagrody Fundacji im. Kościelskich, niemieckiej Nagrody im. Petrarki oraz Literackiej Nagrody Jerozolimy. Otrzymał także prestiżowy Złoty Mikrofon przyznawany przez Polskie Radio. Od końca lat 60. XX wieku należał do grona najpoważniejszych kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla. Jego twórczość cieszy się wielkim zainteresowaniem czytelników.
Pisarz angażował się w działalność opozycyjną, bronił strajkujących robotników, działał w "Solidarności", a po wprowadzeniu stanu wojennego wspierał demokratyczne działania. Apelował o nowoczesną edukację narodową. Był krytykiem układu Okrągłego Stołu. Zmarł w 1998 roku.
Pośmiertnie ukazało się drukiem wiele nieznanych wcześniej wierszy, esejów, artykułów oraz korespondencji Zbigniewa Herberta. Są to między innymi "Labirynt nad morzem", "Król mrówek (...)" oraz "Mistrz z Delft i inne utwory odnalezione".
Urodził się 29 października 1924 roku we Lwowie. Podczas okupacji studiował na tajnym uniwersytecie i walczył w Armii Krajowej. Po wojnie podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych, Akademii Handlowej i na wydziale prawa w Toruniu. Na Uniwersytecie Warszawskim studiował filozofię.
Debiutował na łamach tygodnika "Dziś i jutro" w 1950 roku. Jego pierwszymi opublikowanymi utworami były wiersze: "Napis", "Pożegnanie września" i "Złoty środek". Pierwszy tomik poezji "Struna światła" ukazał się w 1956 roku.
Współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym", gdzie prowadził dział felietonów "Bez ogródek". Publikował także w "Przeglądzie Powszechnym" i w "Twórczości". Od 1955 roku był członkiem Związku Literatów Polskich. W latach 1963-1968 współredagował miesięcznik "Poezja". W 1981 wszedł w skład redakcji pisma "Zapis", wydawanego w drugim obiegu.
Zbigniew Herbert, jeszcze w latach 50., nie poddający się nurtowi literatury socrealistycznej, został uznany przez komunistyczne władze za tzw. wroga klasowego. Wiersz poety "Przesłanie Pana Cogito" z 1974 roku stał się swoistym hymnem tworzącego się ruchu opozycyjnego. W grudniu tego samego roku Herbert podpisał List 15, żądający udostępnienia Polakom zamieszkałym w Związku Radzieckim kontaktu z polską kulturą. Rok później, wobec projektowanych zmian w konstytucji, a zwłaszcza umieszczenia w niej zapisu o kierowniczej roli PZPR i wieczystej przyjaźni z ZSRR, podpisał Memoriał 59. W 1981 włączył się w ruch "Solidarności" - wziął udział w uroczystościach w Gdańsku, odsłonił pomnik Ofiar 1956 roku w Poznaniu, zbliżył się do działaczy opozycyjnych: Anny Walentynowicz, Lecha Wałęsy i Adama Michnika. Na wprowadzenie stanu wojennego zareagował tomem "Raport z oblężonego Miasta". Jego krytyczny stosunek do generała Jaruzelskiego spowodował, że odciął się później od Adama Michnika i środowiska skupionego wokół "Gazety Wyborczej".
W 1986 roku Herbert wyjechał do Paryża, powrócił do kraju w 1991 roku. W 1992 wydał tom poetycki "Rovigo". Rok później został przyjęty w poczet członków amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk.
Mimo postępującej astmy i poruszania się na wózku Herbert dużo pracował i angażował się w działania społeczne. Między innymi zainicjował zbiórkę pieniędzy na pomoc Czeczenii pogrążonej w wojnie z Rosją, skierował do prezydenta Lecha Wałęsy list, w którym domagał się rehabilitacji pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. Na kilka miesięcy przed śmiercią poety ukazał się tom zatytułowany "Epilog burzy".
Zmarł w Warszawie 28 lipca 1998 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach.
Rok 2018, decyzją Sejmu, był obchodzony jako Rok Zbigniewa Herberta. Posłowie napisali w uchwale: "W epoce kryzysu wartości i głębokiego zwątpienia (...) zawsze stał po stronie zasad (...), jasno odróżniających pojęcie dobra i zła. Był uosobieniem wierności - samemu sobie i słowu.".
