Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych jest obchodzony z inicjatywy prezydenta Lecha Kaczyńskiego. To on skierował w lutym 2010 r. do Sejmu projekt ustawy w tej sprawie.

"Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych, za krew przelaną w obronie ojczyzny” – napisał.

3 lutego 2011 r. Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

"W hołdzie Żołnierzom Wyklętym – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawiali się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu” – głosiło uzasadnienie ustawy.

Prezydent RP @AndrzejDuda w przesłaniu z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych:

Obowiązkiem władz Rzeczypospolitej jest dbać o pamięć i cześć tych wyjątkowych bohaterów naszej wolności, od 10 lat osobiście angażuję się w służące temu działania. Z najwyższym… pic.twitter.com/05gqJq1mVd

— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) March 1, 2025

Data 1 marca nie jest przypadkowa. Tego dnia w 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, między godziną 20.00 a 20.45 strzałem w tył głowy zostali rozstrzelani przywódcy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – prezes WiN ppłk Łukasz Ciepliński („Pług”, „Ludwik”) i jego najbliżsi współpracownicy.

Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 r. dzieło Armii Krajowej. Ciał zamordowanych nie wydano rodzinom. Pogrzebano je w nieznanym do dzisiaj miejscu.

Warszawskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych rozpocznie apel pamięci i złożenie wieńców pod Ścianą Śmierci na terenie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL przy ul. Rakowieckiej. W południe będzie miała miejsce uroczystość na "Łączce" na stołecznych Wojskowych Powązkach, w której weźmie udział prezydent Andrzej Duda. Planowane jest także jego wystąpienie. Kwatera "Ł" - "Łączka" to miejsce, gdzie w latach 1948-1956 funkcjonariusze UB ukrywali ciała zamordowanych w więzieniu na Mokotowie bohaterów polskiego podziemia.

"Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, którego ustanowienie zainicjował Prezydent Profesor Lech Kaczyński, jest świętem państwowym Polski prawdziwie wolnej i niepodległej. Wyraża tożsamość naszego narodu, kształtowaną dziś w sposób suwerenny na fundamencie prawdy historycznej i najwyższej czci dla bohaterów, którzy walcząc za Ojczyznę, gotowi byli poświęcić wszystko: rodzinne szczęście, zdrowie, życie. Szczególnie dzisiaj składamy hołd najmężniejszym i najwierniejszym synom Rzeczypospolitej – żołnierzom, których niezłomność w istotnej mierze udaremniła plany sowietyzacji Polski" - napisał prezydent Andrzej Duda w przesłaniu z okazji święta.

Po południu w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL odbędzie się inscenizacja historyczna pt. "Szlaki ku Niepodległej". Widowisko w trzech różnorodnych epizodach ma "zobrazować etos polskiej walki o niepodległość". W inscenizacji wezmą udział rekonstruktorzy i pojazdy historyczne.

Prezydent RP @AndrzejDuda w przesłaniu z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych:

Obowiązkiem władz Rzeczypospolitej jest dbać o pamięć i cześć tych wyjątkowych bohaterów naszej wolności, od 10 lat osobiście angażuję się w służące temu działania. Z najwyższym… pic.twitter.com/05gqJq1mVd

— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) March 1, 2025

Wieczorem zaplanowano uroczystości upamiętniające członków IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w 74. rocznicę ich stracenia na Mokotowie. W godzinę wykonania egzekucji zostanie odczytany apel pamięci, fragmenty wspomnień więziennych i wiersze nawiązujące do tych wydarzeń.

Obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych odbędą się w całym kraju. W Gdańsku zaplanowano odsłonięcie przy murze Aresztu Śledczego tablicy upamiętniającej ofiary zbrodni stalinowskich, zamordowane w więzieniu przy ul. Kurkowej w latach 1946-1952 oraz apel pamięci i złożenie kwiatów przy Pomniku Żołnierzy Wyklętych, a także przemarsz na Cmentarz Garnizonowy oraz zapalenie zniczy na grobach Danuty Siedzikówny "Inki" i Feliksa Selmanowicza "Zagończyka".

W Krakowie przed południem będzie miała miejsce msza św. w katedrze na Wawelu oraz uroczystości w Parku Jordana, w Galerii Wielkich Polaków z udziałem wojskowej asysty honorowej, złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod popiersiami Żołnierzy Wyklętych.

W uroczystościach ma wziąć udział wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz. Zapowiedziano również jego wystąpienie. Obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych zaplanowano także m.in. w Białymstoku, przy pomniku Danuty Siedzikówny "Inki".

Edycja tekstu: Jacek Rujna