List od wiceministra obrony narodowej Stanisława Wziątka odczytał dyr. LO w Tychowie Daniel Wach.

"Upamiętniając to tragiczne wydarzenie sprzed 80 lat, składamy hołd wszystkim więźniom Stalagu Luft 4, którzy zginęli na terenie obozu oraz na trasie marszu śmierci. (…) Pamiętamy także o tych, którym udało się przetrwać te tragiczne wydarzenia i przekazać światu świadectwo barbarzyństwa niemieckich oprawców. Pamięć należy się również rodzinom zmarłych i zamordowanych jeńców" – napisał m.in. wiceszef MON.

W swoim przemówieniu członek zarządu województwa zachodniopomorskiego Bogdan Jaroszewicz zwrócił uwagę, że w roku 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej "współpraca między narodami wydaje się być jeszcze bardziej ważna niż kiedykolwiek wcześniej".

- Nie wystarczy powiedzieć, że nigdy więcej wojny. Jesteśmy zobowiązani dbać o sojusze, by w razie zagrożenia (…) iść ramie w ramię, broniąc naszych wartości – powiedział Jaroszewicz.

W obchodach wzięły udział rodziny dwóch jeńców obozu, w tym Krzysztof Miksza, którego ojciec Jan Mikszo był jednym z 56 Polaków więzionych w Stalagu Luft IV. Pilot dywizjonu 307 i 305 został zestrzelony 10 lipca 1941 r. podczas lotu bojowego bombowcem Wellington nad Osnabrück. Został pojmany przez Niemców.

Zanim trafił do Stalagu Luft IV był więziony w kilku innych niemieckich obozach. Przetrwał "marsz śmierci". Zmarł w 1996 r. Za zasługi został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

Krzysztof Miksza, któremu urzędnicy zmienili ostatnią literę nazwiska z "o" na "a", przypomniał historię niewoli ojca. Powiedział, że w Niemczech, w miejscu zestrzelenia bombowca jest tabliczka z nazwiskami jego załogi, w tym Jana Mikszy. Umieściła ją tam niemiecka organizacja pasjonatów historii. Natknęła się na nią w 2022 r. wnuczka Jana Mikszy. Po jej kontakcie z organizacją, Krzysztof Miksza w lutym 2023 r. został zaproszony na uroczystość przybicia nowej tabliczki.

- Niech takie gesty będą świadectwem i nauką dla nas wszystkich, a w szczególności dla młodzieży. A upływający czas niech zabliźnia krzywdy ludzkie, które powinniśmy sobie wybaczać, ale pamiętać. Oby takich obozów i marszów nie było w przyszłości – mówił w sobotę Miksza.

Z Modrolasu uczestnicy sobotnich uroczystości przeszli do stacji kolejowej w Podborsku i tam pod drugim pomnikiem złożyli kwiaty. Pokonując kilkukilometrową drogę, wzięli udział w "Marszu pamięci".

Obchody rocznicowe, zorganizowane przez władze Tychowa, miejscowe liceum oraz Bałtyckie Stowarzyszenie Miłośników Historii "Perun", zakończyły się w tychowskim LO zwiedzaniem wystawy przygotowanej przez Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie.

Niemiecki obóz jeniecki pod Tychowem powstał wiosną 1944 r., początkowo jako podobóz Stalagu Luft III w Żaganiu. 14 maja wprowadzono tam pierwszych 64 jeńców. Do lutego 1945 r. przebywało w nim ok. 10 tys. lotników jeńców wojennych koalicji antyhitlerowskiej.

Najliczniejszą grupą byli Amerykanie i Brytyjczycy. 28 stycznia 1945 r. chorzy zostali ewakuowani z obozu transportem kolejowym. Pozostali, ponad 9 tysięcy jeńców alianckich, w większości lotników amerykańskich, 6 lutego ruszyli w długi, liczący 950 kilometrów, marsz śmierci. Według różnych źródeł 1300-1500 osób go nie przeżyło.

Edycja tekstu: Jacek Rujna