Machina Czasu
Radio SzczecinRadio Szczecin » Machina Czasu » Kalendarium historyczne

3 maja

Agata ROKICKA

  • 1469 - urodził się Niccolo Machiavelli, historyk, filozof i dyplomata. Był florenckim historykiem, filozofem i dyplomatą. Wykonywał różne misje w służbie republiki, zreorganizował też armię. Zasłynął również jako wybitny pisarz polityczny, autor prac takich jak "Uwagi Machiawela wysnute z Liwiusza historii rzymskiej" czy "Historie florenckie". Największą sławę przyniosło mu jednak dzieło "Książę" (1532), w którym wyłożył podstawowe zasady działania skutecznego polityka. Według tej doktryny, nazwanej później makiawelizmem, główne motywy działań ludzkich to żądza władzy i posiadania. Dlatego w myśl reguły „cel uświęca środki” autor zalecał w polityce racjonalne stosowanie przemocy, podstępu i obłudy. Machiavelli był też autorem poematów, nowel oraz komedii obyczajowych.1791 - uchwalenie Konstytucji 3 maja. Ustawa rządowa z 3 maja 1791 r. była pierwszym w Europie, a drugim na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) aktem prawnym określającym podstawy ustrojowe państwa, czyli tzw. ustawą zasadniczą, nadrzędną wobec całego systemu prawno-ustrojowego. Konstytucja uchwalona z inicjatywy stronnictwa patriotycznego na Sejmie Wielkim, obradującym w latach 1788–1792, pozostawiła ustrój stanowy, lecz osłabiła pozycję magnaterii. Usunięto z sejmików szlachtę gołotę, a cenzus szlacheckiego urodzenia został ograniczony w prawie wyborczym przez dodanie cenzusu posiadania. Mieszczaństwu umożliwiono nobilitację, zaś mieszkańcom miast królewskich zapewniono m.in. wolności osobiste i prawo sprawowania urzędów. Potwierdzono też opiekę władzy państwowej nad Żydami i utrzymano poddaństwo chłopów. Zlikwidowano podział kraju na Koronę i Litwę, zmniejszono rolę senatu, zniesiono liberum veto i zakazano konfederacji. Wprowadzono też zasadę dziedziczenia tronu i osobistej odpowiedzialności monarchy. Zarządzanie krajem powierzono w terenie komisjom porządkowym cywilno-wojskowym. Ustawa rządowa miała być punktem wyjścia dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych w Polsce, ale zanim weszła w życie, w 1792 r. wybuchła wojna z Rosją inspirowana przez działaczy konfederacji targowickiej i zakończona rozbiorem. Konstytucja 3 maja, której tradycje silnie propagowano w okresie pierwszych kilkunastu lat istnienia Królestwa Polskiego po 1815 r., do dziś pozostała jednak symbolem patriotyzmu i woli reformowania państwa w imię wspólnego dobra.
  • 1819 - Walerian Łukasiński założył Wolnomularstwo Narodowe. Systematyczne łamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez władze carskie doprowadziło do odrodzenia ruchu niepodległościowego. W maju 1819 r. w Warszawie powstało Wolnomularstwo Narodowe – organizacja konspiracyjna kierowana przez majora Waleriana Łukasińskiego, wzorowana na strukturze masonerii. Wolnomularstwo Narodowe działało również w zaborze pruskim, lecz loże poznańskie były przeciwne koncepcji wiązania polskiego bytu państwowego z Rosją. Już w 1820 r. policja wpadła na trop organizacji. Łukasiński rozwiązał ją wówczas, a znaczna część jej członków weszła do Towarzystwa Patriotycznego.
  • 1952 - pierwsza audycja Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1952 r. w Monachium powstało Radio Wolna Europa (ang. Radio Free Europe), nadające audycje m.in. w językach polskim, węgierskim, słowackim, czeskim, rumuńskim i bułgarskim. Rozgłośnia Polska RWE, kierowana przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, rozpoczęła nadawanie swych audycji 3 maja 1952 r. Jej celem było przełamanie jednolitości mediów podporządkowanych propagandzie i ideologii komunistycznej. Rozgłośnia była ogromnie popularna w kraju, choć zaciekle zagłuszana i zwalczana przez władzę. Odegrała ogromną rolę w informowaniu i kształtowaniu opozycyjnych postaw w społeczeństwie polskim. Po rozpadzie bloku wschodniego RWE została w 1995 r. przeniesiona do Pragi, a sekcja polska uległa stopniowej likwidacji.
  • 1981 - zainstalowanie największego na świecie zegara słonecznego. Zdawałoby się, że w XX wieku zegar słoneczny będzie już tylko świadectwem przeszłości. A jednak w maju 1981 r. w Muzeum Nauki w Richmond w stanie Virginia (USA) zamontowano największy na świecie zegar słoneczny. Kolumna tego urządzenia ma wysokość 7,5 m, a rzucany przez nią cień osiąga nawet 35 m długości. W czasie zrównania dnia z nocą cień ten przesuwa się z prędkością 17,8 centymetra na minutę.
 

Zobacz także

2024-03-04, godz. 00:13 3 marca 1934 roku urodził się Jacek Kuroń "Zamiast palić komitety zakładajcie własne." 90 lat temu, 3 marca 1934 roku urodził się Jacek Kuroń - polityk, historyk, publicysta, do końca lat 80… » więcej 2022-10-05, godz. 13:34 5 października 1523 - Zmarł Bogusław X, nazywany Wielkim, książę szczeciński, słupski i wołogojski, który zjednoczył całe Pomorze Zachodnie i założył stałą rezydencję… » więcej 2022-10-05, godz. 13:20 2 października 1538 - Urodził się Karol Boromeusz, święty, włoski kardynał, arcybiskup Mediolanu, reformator duszpasterstwa parafialnego, założyciel pierwszego seminarium… » więcej 2022-09-27, godz. 13:18 25 września 1493 - Krzysztof Kolumb podjął drugą wyprawę przez Ocean Atlantycki. Podczas rocznej podróży odkrył takie wyspy jak Dominika, Gwadelupa i Portoryko. Dotarł… » więcej 2022-05-23, godz. 00:43 23 maja 2022 - 180 rocznica urodzin Marii Konopnickiej 180 lat temu, 23 maja 1842 roku, urodziła się Maria Konopnicka, wybitna poetka, pisarka i publicystka tworząca na przełomie XIX i XX wieku, działaczka na… » więcej 2022-04-13, godz. 00:16 17 kwietnia 1521 - Marcin Luter, po otrzymaniu listu żelaznego, przybył na obrady sejmu Rzeszy w Wormacji, gdzie został wezwany w celu odwołania swej nauki. 1794 - Insurekcja… » więcej 2022-04-12, godz. 19:24 10 kwietnia 1710 - W Wielkiej Brytanii uchwalono pierwszą na świecie ustawę o prawie autorskim. 1849 - Amerykanin Walter Hunt opatentował agrafkę. 1912 - RMS „Titanic”… » więcej 2022-01-24, godz. 12:47 23 stycznia 1571 - Thomas Gresham założył w Londynie giełdę królewską - Royal Exchange. Była wzorowana na podobnej instytucji w Antwerpii i została oficjalnie otwarta… » więcej 2022-01-07, godz. 21:46 9 stycznia 1431 - Przed sądem biskupim w Rouen rozpoczął się proces Joanny D’Arc, późniejszej francuskiej bohaterki narodowej, świętej Kościoła katolickiego… » więcej 2022-01-04, godz. 16:42 2 stycznia 1635 - Kardynał Armand-Jean du Plessis de Richelieu powołał do życia towarzystwo naukowe pod nazwą Akademia Francuska, której zadaniem było stworzenie… » więcej
12345