Czym jest podatek dochodowy od osób fizycznych?

PIT (ang. Personal Income Tax) to konkretny rodzaj podatku. Pobiera się go od dochodów generowanych przez osoby fizyczne i stanowi jedną z głównych form opodatkowania w wielu krajach – nie tylko Polsce.

Czego trzeba się o nim koniecznie dowiedzieć? Tego, że obywatele zarabiający więcej, płacą wyższą stawkę. Pozwala to na redystrybucję bogactwa, a tym samym równoważenia nierówności społeczno-ekonomicznych. Przeliczniki przedstawiają się w następujący sposób:

• 12% – dla dochodów nieprzekraczających 120 000 zł (rocznie);

• 32% - dla dochodów przekraczających 120 000 zł (rocznie).

Różnica wydaje się dla wielu ogromna, ale należy sprostować jedną rzecz: 32% podatku pobiera się jedynie od sumy nadwyżki. Innymi słowy, podatnicy zarabiający np. 150 000 zł rocznie zapłacą 12% od 120 000 zł i 32% od 30 000 zł.

Podatek dochodowy odgrywa istotną rolę w finansowaniu wydatków publicznych. Mowa m.in. o:

• edukacji;

• infrastrukturze;

• programach socjalnych;

• publicznej ochronie zdrowia.

To obszary, które uznaje się za istotne zarówno dla poprawnego funkcjonowania państwa, jak i samych jednostek (zwłaszcza w kontekście bezpłatnego dostępu do szkół oraz szpitali).

Większość podatników wypełnia co roku PIT-37 (około 82% wszystkich osób). Więcej informacji na temat rozliczania go można uzyskać pod adresem: https://www.pit.pl/pit-37-online/ – platforma zapewnia szczegółowy poradnik, przystępny dla wszystkich, niezależnie od ekonomicznego rozeznania.

Procentowy udział PIT w ogólnym dochodzie budżetu państwa

366,8 mld zł – taką imponującą kwotę osiągnęły dochody podatkowe państwa w 2023 roku (okres od stycznia do września). Składają się na nią:

• VAT – 181,2 mld zł;

• podatek akcyzowy – 61,6 mld zł;

• PIT – 56,1 mld zł;

• CIT – 54,3 mld zł;

• inne – 8,6 mld zł.

Trzeba powiedzieć wprost, że to bardzo dużo pieniędzy. Ich brak mógłby spowodować konkretne problemy w codziennym funkcjonowaniu wielu organów i instytucji.

Dochody z PIT są wskaźnikiem ogólnej sytuacji kraju. Zmiany w ich wysokości mogą być interpretowane jako oznaki wzrostu lub spowolnienia gospodarczego – spadki są przejawem tego, że obywatele zarabiają mniej lub państwo reaguje niedostatecznie na próby oszustw i korupcji.

Inwestycje wspierane przez środki pochodzące z PIT

Środki zebrane z podatków są używane do finansowania działań związanych z ochroną społeczeństwa. Pieniądze te zapewniają sprawne działanie:

• policji;

• straży pożarnej;

• służby zdrowia.

Ponadto są przeznaczane w części na inwestycje w infrastrukturę. To właśnie płacenie PIT gwarantuje m.in. to, że w miastach i na wsiach powstają nowe drogi oraz mosty – brak podatków powodowałby, że za wszystkie te rzeczy trzeba byłoby płacić prywatnie i z własnej kieszeni. Należy pomyśleć o potencjalnych konsekwencjach takiego rozwiązania: nawet małe komplikacje przeobraziłyby się w ogromne problemy. Przykładowo, intensywne opady śnieżne sparaliżowałyby działanie całego kraju – nikt oficjalnie nie odpowiadałby za sprawne odśnieżanie głównych ulic i chodników.

Inny ich procent używa się do utrzymania systemu prawnego, wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Służą ponadto do realizacji polityki społecznej, obejmującej m.in. programy wsparcia dla ubogich, zasiłki rodzinne, emerytury i inne formy pomocy materialnej (np. program 500+, który 1 stycznia 2024 przeistoczy się w 800+).

Przekaż 1,5% podatku – podatnik sam wybiera organizacje

Podatnik może przekazać część swojego podatku dochodowego na wybraną przez siebie organizację pożytku publicznego. Kwota ta nie jest pobierana bezpośrednio od obywatela – przekazuje się ją z ogólnej puli podatków, które trafiłyby i tak do budżetu państwa.

Takie działanie pozwala wspierać podatnikowi działalność organizacji charytatywnych, społecznych lub kulturalnych bez konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków. Organizacje, które można wybrać jako beneficjentów takiej zapomogi, muszą być wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego Organizacji Pożytku Publicznego (KRS OPP) i opublikowane na liście dostępnej na stronie Ministerstwa Finansów.

To jedna z form zaangażowania społecznego, który ma realny i łatwy do zaobserwowania wpływ na otaczającą rzeczywistość.

Kontrowersje dotyczące PIT

Podatek dochodowy od osób fizycznych jest przedmiotem różnych kontrowersji i dyskusji w wielu krajach. Ostre wymiany zdań powodują przede wszystkim wysokości. Niektórzy uważają, że zniechęcają one do przedsiębiorczości i oszczędzania, podczas gdy inni argumentują, że są po prostu sprawiedliwe (w kontekście tego, że podatnicy zarabiający więcej są zmuszeni do uiszczania większych opłat).

Oprócz tego zdarzają się głosy, że bogaci podatnicy wykorzystują luki prawne (lub skomplikowane struktury finansowe), aby uniknąć ponoszenia nadmiaru kosztów. Takie działanie prowadziłoby do powstania coraz większych dysharmonii oraz uchylało się od podstawowej idei równości. Niektórzy podważają efektywność PIT pod względem stymulowania wzrostu gospodarczego. Teoria ta zakłada, że przedsiębiorcom nie opłaca się w pewnym momencie rozwijać dalej swoich działalności – celem uniknięcia wyższych stawek.

Oczywiście warto wspomnieć na sam koniec o problemie podstawowym – skomplikowane przepisy i konieczność wypełniania złożonych deklaracji stają się razem źródłem frustracji dla wielu podatników. Niektóre osoby stresują się na samą myśl składania deklaracji PIT z obawy przed popełnieniem błędu. To dlatego, że wszelkie przeoczenia są karane.

Opinie na temat PIT są silnie zróżnicowane. Debaty na ten temat obejmują zarówno aspekty ekonomiczne, jak i społeczne oraz polityczne. Niezależnie od osobistego zdania warto dowiedzieć się jednak, na co przeznaczane są zgromadzone dzięki niemu środki finansowe.