Machina Czasu
Radio SzczecinRadio Szczecin » Machina Czasu » Kalendarium historyczne

3 maja

Agata ROKICKA

  • 1469 - urodził się Niccolo Machiavelli, historyk, filozof i dyplomata. Był florenckim historykiem, filozofem i dyplomatą. Wykonywał różne misje w służbie republiki, zreorganizował też armię. Zasłynął również jako wybitny pisarz polityczny, autor prac takich jak "Uwagi Machiawela wysnute z Liwiusza historii rzymskiej" czy "Historie florenckie". Największą sławę przyniosło mu jednak dzieło "Książę" (1532), w którym wyłożył podstawowe zasady działania skutecznego polityka. Według tej doktryny, nazwanej później makiawelizmem, główne motywy działań ludzkich to żądza władzy i posiadania. Dlatego w myśl reguły „cel uświęca środki” autor zalecał w polityce racjonalne stosowanie przemocy, podstępu i obłudy. Machiavelli był też autorem poematów, nowel oraz komedii obyczajowych.1791 - uchwalenie Konstytucji 3 maja. Ustawa rządowa z 3 maja 1791 r. była pierwszym w Europie, a drugim na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) aktem prawnym określającym podstawy ustrojowe państwa, czyli tzw. ustawą zasadniczą, nadrzędną wobec całego systemu prawno-ustrojowego. Konstytucja uchwalona z inicjatywy stronnictwa patriotycznego na Sejmie Wielkim, obradującym w latach 1788–1792, pozostawiła ustrój stanowy, lecz osłabiła pozycję magnaterii. Usunięto z sejmików szlachtę gołotę, a cenzus szlacheckiego urodzenia został ograniczony w prawie wyborczym przez dodanie cenzusu posiadania. Mieszczaństwu umożliwiono nobilitację, zaś mieszkańcom miast królewskich zapewniono m.in. wolności osobiste i prawo sprawowania urzędów. Potwierdzono też opiekę władzy państwowej nad Żydami i utrzymano poddaństwo chłopów. Zlikwidowano podział kraju na Koronę i Litwę, zmniejszono rolę senatu, zniesiono liberum veto i zakazano konfederacji. Wprowadzono też zasadę dziedziczenia tronu i osobistej odpowiedzialności monarchy. Zarządzanie krajem powierzono w terenie komisjom porządkowym cywilno-wojskowym. Ustawa rządowa miała być punktem wyjścia dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych w Polsce, ale zanim weszła w życie, w 1792 r. wybuchła wojna z Rosją inspirowana przez działaczy konfederacji targowickiej i zakończona rozbiorem. Konstytucja 3 maja, której tradycje silnie propagowano w okresie pierwszych kilkunastu lat istnienia Królestwa Polskiego po 1815 r., do dziś pozostała jednak symbolem patriotyzmu i woli reformowania państwa w imię wspólnego dobra.
  • 1819 - Walerian Łukasiński założył Wolnomularstwo Narodowe. Systematyczne łamanie konstytucji Królestwa Polskiego przez władze carskie doprowadziło do odrodzenia ruchu niepodległościowego. W maju 1819 r. w Warszawie powstało Wolnomularstwo Narodowe – organizacja konspiracyjna kierowana przez majora Waleriana Łukasińskiego, wzorowana na strukturze masonerii. Wolnomularstwo Narodowe działało również w zaborze pruskim, lecz loże poznańskie były przeciwne koncepcji wiązania polskiego bytu państwowego z Rosją. Już w 1820 r. policja wpadła na trop organizacji. Łukasiński rozwiązał ją wówczas, a znaczna część jej członków weszła do Towarzystwa Patriotycznego.
  • 1952 - pierwsza audycja Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1952 r. w Monachium powstało Radio Wolna Europa (ang. Radio Free Europe), nadające audycje m.in. w językach polskim, węgierskim, słowackim, czeskim, rumuńskim i bułgarskim. Rozgłośnia Polska RWE, kierowana przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, rozpoczęła nadawanie swych audycji 3 maja 1952 r. Jej celem było przełamanie jednolitości mediów podporządkowanych propagandzie i ideologii komunistycznej. Rozgłośnia była ogromnie popularna w kraju, choć zaciekle zagłuszana i zwalczana przez władzę. Odegrała ogromną rolę w informowaniu i kształtowaniu opozycyjnych postaw w społeczeństwie polskim. Po rozpadzie bloku wschodniego RWE została w 1995 r. przeniesiona do Pragi, a sekcja polska uległa stopniowej likwidacji.
  • 1981 - zainstalowanie największego na świecie zegara słonecznego. Zdawałoby się, że w XX wieku zegar słoneczny będzie już tylko świadectwem przeszłości. A jednak w maju 1981 r. w Muzeum Nauki w Richmond w stanie Virginia (USA) zamontowano największy na świecie zegar słoneczny. Kolumna tego urządzenia ma wysokość 7,5 m, a rzucany przez nią cień osiąga nawet 35 m długości. W czasie zrównania dnia z nocą cień ten przesuwa się z prędkością 17,8 centymetra na minutę.
 

Zobacz także

2012-09-19, godz. 11:09 14 kwietnia 966 - Chrzest Polski 1759 - Zmarł Georg F. Händel, kompozytor niemiecki. Był jednym z najwybitniejszych kompozytorów epoki baroku. Znany jest przede wszystkim… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 7 kwietnia 1336 - Urodził się Tamerlan (Timur Kulawy), twórca czternastowiecznego imperium mongolskiego, które wyłoniło się z potężnej niegdyś monarchii Czyngis-chana… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 24 marca 1898 - Sprzedano pierwszy samochód. 1903 - Urodził się Igor Newerly, pisarz. W latach 1915–1923 przebywał w Rosji, a od 1926 r. był sekretarzem i współpracownikiem… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 17 marca 180 - Zmarł cesarz Marek Aureliusz. Miał opinię sprawiedliwego władcy. Czasy jego panowania były bardzo niespokojne, wypełniały je wojny i powstania… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 10 marca 1861 - Zmarł Taras Szewczenko, malarz i poeta ukraiński. 1876 - Alexander Graham Bell przeprowadził pierwszą rozmowę telefoniczną. 1940 - Zmarł… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 3 marca 1831 - Urodził się George M. Pullman, kostruktor wagonów kolejowych. To on wprowadził wagony sypialne, tzw. wagony pulmanowskie, charakteryzujące się wąskimi… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 24 lutego 1931 - SS Niemen jako pierwszy polski statek handlowy przepłynął równik. 1938 - Do sprzedaży trafiły pierwsze szczoteczki do zębów z nylonowym włosiem… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 17 lutego 1600 - Na stosie spłonął Giordano Bruno. Syn żołnierza, początkowo był zakonnikiem, dominikaninem. W 1575 roku został doktorem teologii, ale wkrótce… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 10 lutego 1890 - Urodził się Borys Pasternak - rosyjski poeta, prozaik i tłumacz. Jego najsłynniejsza powieść, "Doktor Żywago" opowiada o przed- i porewolucyjnych… » więcej 2012-09-19, godz. 11:09 3 lutego 1815 - W Szwajcarii powstała pierwsza na świecie fabryka serów. 1959 - W katastrofie awionetki w stanie Iowa zginęli trzej muzycy rock and rolla: Buddy… » więcej
678910