Radiowe archiwum pachniało trochę jak antykwariat - mieszanką woni starego kartonu i papieru, kurzu oraz... przygody. Taśmy przechowywane były w pudełkach oklejonych tak zwanymi koszulkami czyli kartkami z nadrukowanymi rubryczkami, które radiowcy wypełniali ręcznie albo na maszynie do pisania: "tytuł audycji", "autor", "opis", "data emisji", "czas" i tym podobne ważne informacje.

Przez wiele lat Archiwum Radia Szczecin zajmowało całe drugie piętro wieżowca - olbrzymi, dwukondygnacyjny magazyn i kilka mniejszych pomieszczeń. Metalowe regały były tak wysokie, że - żeby sięgnąć po taśmę z wyższej półki - trzeba było użyć drabiny. Ekscytujące było trzymanie w rękach... dźwięku i historii. Obecnie archiwum zajmuje przestrzeń zdecydowanie mniej namacalną i romantyczną - istnieje na serwerze.

Niezależnie od tego, gdzie się znajduje, kryje w sobie wiele tajemnic i niespodzianek. Bo właściwie dlaczego taśma z numerem 1 (TM 1, gdzie skrót oznacza TAŚMA MONO) zawiera audycję z listopada 1951 roku, natomiast słynna "Kantata na otwarcie Radiostacji" z kwietnia 1949 roku nosi numer TM 913? Co z audycjami z lat 1945-1949? Dlaczego niektóre taśmy w ogóle nie mają numeru? Co zawiera taśma podpisana jedynie słowami: "Dracula w locie" i czym się różni od "Draculi w locie z poświstem"?

Radiowe archiwum to setki tysięcy kilometrów czarnych, z jednej strony błyszczących, z drugiej - matowych wstążek taśm, na których zarejestrowano wszystko, co ważne dla naszego regionu (i nie tylko regionu). Dzięki starym audycjom poznajemy wydarzenia, miejsca, ale przede wszystkim ludzi. To radiowa magia - niektórych dziennikarzy i ich rozmówców dawno już nie ma, a głosy pozostały. Słowa. Muzyka. Dźwiękowa przestrzeń miejsc, które są wokół nas albo zniknęły z naszego krajobrazu.

Zapraszamy Was na pełną przygód wędrówkę po Archiwum Radia Szczecin. W 80 lat dookoła radia.

"A któż cię zbudował piękna? Te wieże, tę maszynerię rozmaitą?
Paliła się piękna robota w rękach. Stanęłaś na piękny użytek.
Cała piękna i cała nowa. Na sławę ziemi i niebu.
Któż cię zbudował? Któż cię zbudował?
Socjalistyczny zespół, ludzie upartego znoju,

„Uwaga, ruszają pierwsze maszyny! Za chwilę taśmowiec rozpocznie pracę. Już z daleka widzimy jak koń elektryczny popycha dwa pierwsze wagony. Wagony już są na platformie wywrotnicy. Właśnie w tej chwili, olbrzymie ramiona tej wywrotnicy, uchwyciły wagony i przechylają je na bok. Taka wielka beka robi pół obrotu w lewo. Zawartość – sześćdziesiąt ton węgla spada w dół. Teraz węgiel spada poprzez lej na taśmę. Gumowa taśma unosi pierwsze kawałki węgla w kierunku wieży załadowczej. To jest naprawdę wspaniały widok! Na szarej taśmie pędzącej w górę, znajdują się tony węgla…"

Tekst pisany nie oddaje emocji, z jakimi autor tych słów, Tadeusz Stoiński je wypowiadał. Ekscytacja i zaangażowanie najwyższej próby! Relacja z uroczystości uruchomienia taśmowca w szczecińskim porcie z okazji 34. rocznicy rewolucji październikowej to wyjątkowa gratka dla tych, którzy chcą poczuć ducha epoki. Wyżej cytowany opis znajduje się mniej więcej w połowie relacji. Wędrówka węgla po taśmie do zacumowanej przy nabrzeżu "Brygady Makowskiego" na zawsze pozostanie w Waszej pamięci.

Jeden z elementów narracji nowej władzy w socjalistycznej Polsce stanowiły procesy pokazowe. Były one wymierzone we wrogów Ojczyzny - od żołnierzy podziemia niepodległościowego począwszy, przez "wrogów ludu" dokonujących przestępstw gospodarczych, po agentów obcego wywiadu. W odbiorze społecznym oskarżonymi w procesach pokazowych stawali się nie tylko konkretni ludzie, ale całe grupy społeczne, z którymi władza walczyła (np. członkowie określonej partii politycznej, inżynierowie, lekarze pochodzenia żydowskiego, księża, drobni przedsiębiorcy, ludzie wierzący itp.).

Na antenie Radia Szczecin relacjonowano procesy prowadzone przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Szczecinie. Między innymi przeciw szpiegom amerykańskiego wywiadu.

Data emisji: 5 marca 1953 roku.

Jest to pierwszy reportaż radiowy ze Stoczni Szczecińskiej. Relacjonowano wodowanie s/s "Malbork", jednostki wybudowanej dla Polskiej Żeglugi Morskiej.

Sprawozdawcą jest Włodzimierz Grabowski, spiker Radia Szczecin. Zapisał się w historii relacjonowaniem pochodów pierwszomajowych. Często też występował jako recytator i aktor w słuchowiskach radiowych.

W reportażu słyszymy głosy: Henryka Jendzy, dyrektora stoczni, Janiny Sawickiej, matki chrzestnej oraz budowniczego, Andrzeja Jarończyka.

Data emisji: 30 listopada 1954 roku.

W opisie audycji czytamy: "najnowsze przeboje szczecińskie". Naturalnie najnowsze w 1955 roku. Ich autorem (słów i muzyki) jest Rajmund Fleszar, postać dziś już mało znana, ale kiedyś...

Fleszar urodził się w Stanach Zjednoczonych, przed wojną zamieszkał w Gdyni, był członkiem słynnego Chóru Juranda. Potem była Warszawa, natomiast w 1947 roku przyjechał do Szczecina. Został aktorem Państwowego Teatru Polskiego, a od 1952 roku Państwowych Teatrów Dramatycznych. Na szczecińskich scenach stworzył wiele niezapomnianych kreacji, między innymi ze słynną Stanisławą Engelówną, gwiazdą przedwojennego kina, zapamiętaną głównie dzięki filmowi "Wrzos" (na zdjęciu). Współpracował również z naszym Radiem. Prowadził audycje muzyczne, opiekował się żeńskim zespołem Fala.

W audycji zaprezentowano utwory w wykonaniu autora: "Dymek z papierosa", "Piosenka o tramwaju", "Piosenka o serdecznej tęsknocie", "Piosenka o trudnej miłości" i "Luby kapelusz".

Ciekawostką jest to, że rolę lektora w audycji pełni Ryszard Pietruski, niezapomniany wachmistrz Kacper Pilch z serialu "Czarne chmury". Ryszard Pietruski w latach 50. mieszkał i pracował w Szczecinie. Współpracował również z Radiem Szczecin. Był autorem tekstów, wykonawcą i reżyserem interwencyjno-satyrycznego cyklu "Sieć mikrofonowa" oraz późniejszego "Radiokutra".

Data emisji: 5 marca 1955 roku.

Tadeusz Boy-Żeleński nazywał go mistrzem humoru i piosenki. Inni – czarodziejem sceny. Porównywany był z Chaplinem, a także z i innymi gwiazdami amerykańskiego kina jak Buster Keaton czy Harold Lloyd. Jednak bliższe prawdy wydaje się być zdanie Antoniego Słonimskiego: "Dymsza jest genialny, bo nie jest podobny do nikogo".

Adolf Dymsza był aktorem kabaretowym, teatralnym i filmowym. Do 1939 roku wystąpił w ponad 20 filmach. Z powojennych - najlepiej zapamiętana została jego rola w komedii "Skarb" z 1949 r., w której wcielił się w postać Alfreda Ziółko, pracownika Polskiego Radia.

Rozmowa w Radiu Szczecin dotyczy dwóch filmów: "Miłość przez ogień i krew" z 1924 roku (w opisie na okładce taśmy błędny tytuł "Miłość przez ogień i miecz") oraz "Nikodem Dyzma" z 1956 roku. Ciekawe, że Adolf Dymsza wspomniał o swoim udziale w tym pierwszym filmie, którego akcja dzieje się w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, bo przecież był to temat zakazany w tamtym czasie. Związek Radziecki tytułował się bowiem największym "przyjacielem" Polski Ludowej.

Data emisji: 14 kwietnia 1957 roku

Jacek Nieżychowski był aktorem, śpiewakiem operetkowym, publicystą, organizatorem życia muzycznego, pierwszym dyrektorem Operetki Szczecińskiej, pomysłodawcą legendarnych Festiwali Młodych Talentów, które odbyły się w naszym mieście w 1962 i 1963 roku.

W październiku 1956 roku doprowadził do utworzenia pierwszego zawodowego teatru muzycznego w powojennym Szczecinie - Operetki Szczecińskiej Towarzystwa Miłośników Teatru Muzycznego. Był jej pierwszym dyrektorem. Zaprosił do Szczecina m.in. Wandę Polańską, Irenę Brodzińską i Edmunda Waydę, którzy wkrótce stali się gwiazdami szczecińskiej sceny, które kochała publiczność. Na potrzeby Operetki uzyskał i zaadaptował lokal po dawnej sali gimnastycznej Milicji Obywatelskiej przy ul. Potulickiej. Audycja utrwala ten moment.

Wbrew tytułowi jest to bardziej relacja niż wywiad. O remoncie opowiadają: inż. Wacław Bandkowski, kierujący pracami budowlanymi oraz Jacek Nieżychowski, dyrektor Operetki i przedstawiony przez niego jego zastępca nieznany z imienia pan Żuralski.

Data emisji: 17 maja 1957 roku

Wybieramy się więc do Podgrodzia - miasteczka, w którym władzę sprawowały dzieci.


Data emisji: 12 lipca 1955 roku.

W tym miejscu Szczecina "od zawsze" był most. To "zawsze" datujemy w tym przypadku na XIII wiek. Kilka razy most przebudowywano albo budowano od nowa. Miał też różne nazwy. Ostatnia przed wojną - to Most Hanzy. Został on wysadzony 20 kwietnia 1945 przez wycofujące się wojska Wehrmachtu.

W roku 1957 został odbudowany według projektu Henryka Żółtawskiego. W relacji z otwarcia Mostu Długiego usłyszymy: Jerzego Zielińskiego, który dokonał otwarcia, Henryka Żółtawskiego, prof. Klocka z Politechniki Gdańskiej, inż. Borowicza, inż. Brogowskiego oraz burmistrza Rostocku.

Data emisji: 11 stycznia 1958 roku

Szczecin nazywany był miastem Junaka. Junaki były produkowane w Szczecińskiej Fabryce Motocykli w latach 1956–1965. Motocykle z silnikami 350 cm³ były jedynymi ciężkimi maszynami wytwarzanymi w PRL. W szczecińskiej fabryce miała też ruszyć seryjna produkcja Smyków. W rezultacie wyprodukowano 20 takich samochodzików.

O perspektywach produkcji i rozwoju Szczecińskiej Fabryki Motocykli opowiada jej dyrektor, Stanisław Fortuński.

Data emisji: 27 stycznia 1958 roku

W czasach PRL Międzynarodowy Dzień Kobiet najhuczniej obchodzili... mężczyźni.

Przed nami sprawozdanie ze spotkania przy kawie (i nie tylko kawie) właśnie z tej okazji. Zostało ono zorganizowane w Komitecie Wojewódzkim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a wzięły w nim udział delegacje z zaprzyjaźnionych miast: Neubrandenburga w NRD oraz Leningradu w ZSRR. Czy zostały wręczone rytualne goździki dla Ewy oraz rajstopy ("za pokwitowaniem")? Posłuchajcie!

W roli lektorów wystąpili Julia Zyblewska i Zdzisław Waśkiewicz.

Data emisji: 8 marca 1958 roku

Zimą 1958 roku, będący u szczytu sławy zespół Dave'a Brubecka został wysłany przez amerykański Departament Stanu na tournée dobrej woli do Europy.

Uznany wtedy za najlepszego pianistę jazzowego świata Dave Brubeck rozpoczął trasę właśnie w Szczecinie. Była to pierwsza po wojnie wizyta amerykańskiego zespołu tej klasy w Polsce.

Kpt. ż.w. Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz - "Kapitan Kapitanów”, ostatni komendant „Lwowa” i pierwszy "Daru Pomorza", wykładowca w szkołach morskich w Tczewie, Gdyni i Szczecinie - już za życia był legendą, symbolem niezłomności, profesjonalizmu oraz głębokiego przywiązania do morskich zasad i tradycji.

Konstanty Maciejewicz zmarł 25 listopada 1972 w Szczecinie. Został pochowany w kwaterze zasłużonych cmentarza Centralnego w Szczecinie. Na szczecińskiej Łasztowni, w pobliżu Mostu Długiego stoi maszt. Pochodzi on ze statku szkolnego "Kapitan K. Maciejewicz".

Ze słynnym "Macajem" (jak go nazywali koledzy) o nowym rejsie "Daru Pomorza" i wcześniejszych losach jednostki rozmawiała Alina Głowacka.

Data emisji: 11 kwietnia 1958 roku.

Czy kochasz to miasto Barnima?
Czy kochasz to miasto, jedyna?
Lepszego na świecie dziś ni ma
Od mego cudnego Szczecina.

REŻYSER: JULIUSZ BURSKI
LEKTORZY: JERZY SAWIUK I WALERIAN PAWŁOWSKI

Data emisji: 22 lipca 1959 roku.

Wizyta, jaką w lipcu 1959 r. złożył w Szczecinie I sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Nikita Chruszczow miała ostatecznie przesądzić o przynależności miasta do Polski, być potwierdzeniem nienaruszalności powojennych granic.

Radzieckiemu przywódcy wręczono dyplom Honorowego Obywatela Szczecina. Na wiecu zorganizowanym na Jasnych Błoniach delegację radziecką i polskie władze partyjno-rządowe z Władysławem Gomułką i Józefem Cyrankiewiczem na czele witały tysiące szczecinian.

Relację z wiecu przygotował Władysław Daniszewski.

Data emisji: 22 lipca 1959 roku.