Polska znajdowała się wtedy w kryzysie. Była już po pierwszym rozbiorze - mówi dr Maciej Maciejowski, historyk ze szczecińskiego IPN-u.

- Wykorzystano wówczas moment kiedy Rosja, czyli najważniejszy z polskich zaborców, zaangażowana była w wojnę z Turcją, wcześniej także w konflikt ze Szwecją - przypomina Maciejowski.

Konstytucja m.in. zniosła wolną elekcję i ustanowiła monarchię dziedziczną.

- Konstytucja 3 Maja w swoich założeniach miała wzmocnić państwo polskie. Politycznie i militarnie. W jakimś sensie na pewno było to wymierzone w Rosję - mówi dr Maciej Maciejowski.

Zgodnie z jej zapisami liczebność wojska miała wzrosnąć do 100 tysięcy. Dokument spotkał się z silnym oporem m.in. magnatów, którzy obawiali się utraty swoich dotychczasowych przywilejów - dodaje Maciejowski.

- Tacy magnaci jak Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki i Ksawery Branicki zawiązali pod ścisłą egidą Rosji konfederację wymierzoną w Konstytucję 3 Maja w Targowicy - mówi historyk ze szczecińskiego IPN-u.

Konstytucja obowiązywała tylko przez 14 miesięcy. Mimo jej uchylenia wciąż pozostaje jednak znaczącym symbolem ówczesnych możliwości wewnętrznej naprawy Rzeczypospolitej i istotnych reform - ocenia dr Maciejowski.

- Zaborcy twierdzili, że trzeba było dokonać zaboru, ponieważ Polska to kraj opanowany przez chaos i anarchię. Konstytucja jak gdyby zaprzeczała tej teorii. Polska upadła nie dlatego, że była krajem chaosu, tylko dlatego, że jak gdyby dzięki tej konstytucji zagroziła interesom zaborców - tłumaczy historyk ze szczecińskiego IPN-u.

W konsekwencji wymierzonej przeciwko konstytucji konfederacji targowickiej w 1792 roku wybuchła wojna polsko-rosyjska. Po tym jak król Stanisław August Poniatowski skapitulował i do niej przystąpił doszło do drugiego rozbioru Polski.

Konstytucja 3 Maja była drugim takim dokumentem na świecie - po konstytucji Stanów Zjednoczonych - i pierwszym w Europie. Jej oryginał z 1791 roku można oglądać do czwartku w gmachu Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie.