Upadek muru berlińskiego otworzył drogę do zjednoczenia Niemiec. Był też kolejnym etapem w upadku systemu komunistycznego w środkowej Europie, po częściowo wolnych wyborach 4 czerwca 1989 roku i transformacji ustrojowej w Polsce.


Próby przedostania się do Zachodnich Niemiec były podejmowane przez cały czas istnienia muru, jednak jesienią 1989 roku na fali przemian ustrojowych, zapoczątkowanych w Polsce przez ruch Solidarności, nastąpił masowy exodus obywateli - z komunistycznej Niemieckiej Republiki Demokratycznej do Republiki Federalnej Niemiec.


Następca Honeckera - Egon Krenz postanowił wprowadzić reformy w celu poprawy nastrojów społeczeństwa. Jego ekipa przygotowała między innymi nowe przepisy paszportowe, których projekt był gotowy 8 listopada.

Następnego dnia zostały one zaakceptowane przez Politbiuro Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, a ich główne założenia miały być przedstawione dziennikarzom przez rzecznika partii Güntera Schabowskiego na wieczornej konferencji. Rzecz w tym, że nie był on obecny na posiedzeniu i nie miał czasu dokładnie zapoznać się z nowymi przepisami. Dodatkowo do jego rąk trafił projekt, który dopiero miał być przyjęty przez rząd.


Obalenie betonowej ściany rozpoczęło proces zjednoczenia Niemiec. W lipcu następnego - 1990 - roku wszedł w życie układ o unii walutowej. Na serii konferencji "dwa plus cztery" uregulowano sprawy zagraniczne i kształt granic nowego państwa. 3 października 1990 roku, zgodnie z traktatem zjednoczeniowym, ratyfikowanym dwa tygodnie wcześniej przez parlamenty obu państw niemieckich, landy NRD przystąpiły do RFN.

Prezydent RFN Richard von Weizsäcker przejął obowiązki głowy zjednoczonego państwa. Stolicą kraju został Berlin. Co roku - 3 października - Niemcy obchodzą święto narodowe: Dzień Jedności Niemiec.

W Berlinie pozostawiono nieliczne fragmenty muru, dla uczczenia pamięci ofiar reżimu, a także jako atrakcję turystyczną. Takim miejscem jest Galeria East Side w okolicy Dworca Wschodniego, znanego jako Berlin Ostbahnhof. Na fragmencie muru berlińskiego o długości 1300 metrów powstała galeria-pomnik dla wolności, stworzona przez artystów z całego świata.

Od 1949 roku istniały dwa kraje niemieckie, różniące się ustrojem i stopniem rozwoju ekonomicznego. Z trzech powojennych stref okupacyjnych Niemiec zachodnie mocarstwa, które zwyciężyły w II wojnie światowej, utworzyły Republikę Federalną Niemiec - RFN. W odpowiedzi Stalin doprowadził do powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej - NRD, obejmującej obszar dawnej radzieckiej strefy okupacyjnej.

Tysiące jej obywateli próbowało przedostać się do Zachodnich Niemiec.

Władze NRD chciały zapobiec narastającej liczbie ucieczek swoich mieszkańców do Niemiec Zachodnich. W tym celu w nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 roku rozpoczęły budowę muru, który miał zatrzymać uciekinierów. Postawiono dwa pasma betonowej blokady o wysokości ponad trzech metrów, oddzielające Berlin Wschodni, będący sowiecką strefą okupacyjną, od Zachodniego, kontrolowanego przez aliantów. Miasto dzieliło 45 kilometrów muru, a wraz z odcinkiem otaczającym Berlin Zachodni ściana miała długość 155 kilometrów.

Niemiecko-niemiecka granica stała się jedną z najlepiej strzeżonych na świecie. Po stronie wschodniej konstrukcję wzmocniono, otaczając ją zasiekami, systemem strażnic oraz czujników laserowych. Uzbrojeni strażnicy mieli rozkaz strzelania do obywateli próbujących ucieczki. Władze NRD traktowały blokadę jako "antyfaszystowski wał ochronny przeciwko imperialistycznemu Zachodowi".

Po stronie zachodniej natomiast przy murze znajdowały się tarasy widokowe, pozwalające spojrzeć na drugą część miasta. Przez 28 lat betonowa ściana była symbolem podziału Niemiec, a także Europy na dwa bloki polityczno-wojskowe.

Za wydanie rozkazów strzelania do uciekinierów z NRD po 1989 roku skazano na kary więzienia wysokich oficerów wojsk granicznych NRD oraz ostatniego sekretarza partii komunistycznej Egona Krenza.

Liczba ofiar muru do dziś pozostaje sporna. Nie udało się jej dokładnie ustalić, gdyż wypadki śmiertelne były utajniane przez urzędników państwowych NRD. Mieszczące się w Poczdamie Centrum Badań nad Historią Współczesną podało oficjalną liczbę ofiar muru - 136 osób, w tym między innymi ludzi próbujących ucieczki, strażników granicznych i przypadkowych osób trzecich.

Jednakże według badaczy z Muzeum Muru Berlińskiego oraz części ekspertów międzynarodowych, liczba ofiar śmiertelnych sięgnęła 250 osób.